Gerestaureerd topstuk van Maarten van Heemskerck voor het eerst in 450 jaar in twee delen te zien

Vandaag is De heilige Lucas schildert de Madonna van Maarten van Heemskerck, een van de topstukken in de tentoonstelling over de 16de-eeuwse schilder, op zaal geïnstalleerd in het Frans Hals Museum. Het werk zal voor het eerst in vierenhalve eeuw als twee schilderijen getoond worden, zoals het oorspronkelijk is bedoeld. De tentoonstelling over het leven en werk van Maarten van Heemskerck is vanaf zaterdag 28 september geopend voor publiek.

Uitgebreide restauratie
Voor de allereerste overzichtstentoonstelling ooit van Maarten van Heemskerck is het iconische schilderij De heilige Lucas schildert de Madonna (1532) uit de collectie van het Frans Hals Museum uitgebreid onderzocht en gerestaureerd. Daarbij werd duidelijk dat het oorspronkelijk uit twee delen bestond. Deze delen zijn rond 1575, net na Heemskercks dood een jaar eerder, met een tussenstuk aan elkaar verbonden. Ze waren bedoeld om dicht bij elkaar te hangen, en vormen samen één compositie. 

Overschilderd
Ook bleek de achtergrond van het schilderij in de 17de eeuw overschilderd. Het is technisch ingewikkeld om een 17de-eeuwse overschildering van een 16de-eeuwse verflaag weg te halen. Na uitgebreid onderzoek is dit gelukt en dat is baanbrekend te noemen. Nu de overschildering verwijderd is, zijn de oorspronkelijke kleuren weer te zien: niet egaal bruin, zoals we de achtergrond lange tijd kenden, maar subtiel overlopend van donker- naar lichtgrijs. Daardoor krijgt het werk meer diepte en ruimtelijkheid.

Meer over de restauratie

Gevaarlijke reis
Heemskerck maakte dit schilderij voor zijn collega’s van het Sint-Lucasgilde, vlak voor zijn gevaarlijke reis naar Italië. Met De heilige Lucas schildert de Madonna gaf hij een visitekaartje af dat zijn lef en artistieke kunnen toonde. Hij hoopte dat het werk hen ertoe zou aanzetten voor hem te bidden tijdens zijn afwezigheid, maar toonde daarmee ook zeer zelfbewust en met lef zijn artistieke kunnen.

Eén tentoonstelling in drie musea
Het schilderij zal voor het eerst sinds vierenhalve eeuw in twee delen te bewonderen zijn in de tentoonstelling Maarten van Heemskerck, te zien van 28 september 2024 tot en met 19 januari 2025. Behalve in het Frans Hals Museum zijn Heemskercks werken ook te zien in Teylers Museum en Stedelijk Museum Alkmaar. Elk museum toont – 450 jaar na zijn dood – een onderscheidende periode uit het leven van deze invloedrijke en succesvolle 16de-eeuwse kunstenaar. In de tentoonstelling wordt duidelijk hoe vernieuwend, expressief en theatraal het werk van deze Hollandse renaissancekunstenaar is.

Maarten van Heemskerck is vanaf 28 september te zien in het Frans Hals Museum, Teylers Museum en Stedelijk Museum Alkmaar.

Foto's door Mike Bink